Endotoksyny i SARA u krów mlecznych – błędne koło
Syndrom podklinicznej kwasicy żwacza (SARA) jest chorobą metaboliczną występującą zazwyczaj u krów mlecznych. Szczególnie narażone są stada wysokowydajne, gdzie dawki pokarmowe zawierają dużą ilość pasz treściwych i niewystarczający udział pasz objętościowych. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo wystąpienia podklinicznej kwasicy jest nagła zmiana diety krów zasuszonych
z niskoenergetycznej, na dietę o dużej zawartości łatwo fermentujących węglowodanów charakterystycznej dla żywienia krów w okresie laktacji. W porównaniu do kwasicy występującej w ostrej formie, krowy dotknięte kwasicą podkliniczną nie wykazują wyraźnych fizycznych objawów. Najbardziej typowymi symptomami tego schorzenia jest zmniejszone pobranie paszy, spadek wydajności mlecznej oraz obniżona zawartość tłuszczu w mleku. Do pozostałych objawów można zaliczyć ogólne pogorszenie kondycji zwierzęcia, biegunkę a nawet mastitis. Problem podklinicznej kwasicy dotyka średnio od 19 do 26% krów będących w początkowej i zaawansowanej fazie laktacji. Z ekonomicznego punktu widzenia, straty spowodowane SARA sięgają 1,12$ dziennie w przypadku każdej chorującej krowy.
Co to jest SARA?
Aby zaspokoić potrzeby energetyczno-białkowe wysokowowydajnych krów mlecznych stosuje się duże ilości łatwo fermentujących pasz. Ziarno zbóż jęczmienia czy kukurydzy zawiera dużą zawartość łatwo fermentujących węglowodanów prostych, które są w bardzo szybkim tempie wykorzystywane przez mikroorganizmy zasiedlające przewód pokarmowy przeżuwaczy do produkcji lotnych kwasów tłuszczowych (LKT) oraz kwasu mlekowego. Lotne kwasy tłuszczowe są bezpośrednio wchłaniane do krwiobiegu zwierzęcia zaspokajając do 80% zapotrzebowania energetycznego krów. Zbyt duża zawartość łatwo fermentujących pasz powoduje zbyt dużą syntezę LKT w stosunku do możliwości zbuforowania ich przez zwierzęta oraz możliwości ich absorbowania, obniżając tym samym pH żwacza do wartości poniżej 5,6. Kiedy wartość ta utrzymuje się przez dłuższy okres mówimy o wystąpowaniu SARA.
Skutki SARA
SARA niesie ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne, ponieważ wywołuje zmiany w nabłonku żwacza oraz w zasiedlającej go mikroflorze. Wyraźne uszkodzenie komórek oraz naruszenie integralności ściany nabłonka powoduje obniżenie zdolności absorpcyjnych składników odżywczych oraz zachwianie funkcjonowania błony śluzowej jako bariery ochronnej, powodując łatwiejsze dostawanie się patogenów i toksyn (endotoksyn i mykotoksyn) do krwiobiegu. Dodatkowo, SARA wywołana zbyt intensywnym żywieniem ogranicza różnorodność, bogactwo i obfitość symbiotyzujacej mikrobioty w żwaczu prowadząc do zaburzenia jej równowagi.
Skutkiem subklinicznej kwasicy jest nie tylko obniżenie pH żwacza oraz jego zdrowotności, ale także ochwat, stany zapalne, zmniejszone pobranie paszy i strawność włókna, zmniejszona wydajność mleczna i zawartość tłuszczu w mleku, a ostatecznie prowadzi do obniżenia zdrowotności, dobrostanu
i produktywności zwierząt.
SARA i Endotoksyny – błędne koło?
Zjawisku subklinicznej kwasicy towarzyszy zwiększone uwalnianie endotoksyn w przewodzie pokarmowym. Podwyższona zawartość endotoksyn jest wywołana gwałtownym wzrostem liczebności bakterii gram-ujemnych w żwaczu, a następnie ich śmierci i rozkładowi w wyniku spadku pH. Dodatkowo, wyniki ostatnich badań in vitro dowiodły, że lipopolisacharydy stymulują do wzrostu bakterie fermentujące skrobię pogłębiającym tym samym rozwój podklinicznej kwasicy.
Endotoksyny dostają się do krwiobiegu drogą komórkową (translokacja za pośrednictwem receptora) lub pozakomórkową. Poprzez wiązanie receptora TLR4, endotoksyny aktywują układ odpornościowy i zwiększają ekspresję cytokin prozapalnych. Sytuacja ta powoduje obniżenie produktywności krów, ponieważ energia oraz składniki odżywcze, które mogłyby zostać wykorzystane do produkcji mleka, zostają poświęcone na aktywowanie odpowiedzi immunologicznej organizmu.
Pokonać SARA
Syndrom podostrej kwasicy jest subtelną, ale kosztowną chorobą, która jest powszechna u wysoko wydajnych krów mlecznych. Zapobieganie odbywa się przede wszystkim poprzez:
- odpowiednio zbilansowane dawki żywieniowe i dobre zarzadząnie paszą
- zapewnienie mikroorganizmom żwacza odpowiedniej ilości włókna z pasz objętościowych, ograniczenie ilości łatwo fermentujących węglowodanów w dawce
- stopniowe zwiększanie udziału łatwo fermentujących pasz w diecie
Jednak w intensywnej hodowli bydla mlecznego występowanie SARA jest technicznie nieuniknione. Dlatego też, jako środek zapobiegawczy, zaleca się rutynowe dodawanie do paszy reduktorów toksyn, takich jak EndoBan, Free-Tox lub EndoBan FT.
Referencje są dostępne na życzenie.